Yapay zeka: Geçmişin beş devi risklerle başa çıkma konusunda bize ne öğretebilir?

Ada Lovelace (1815-52), bilgisayarların annesi. HappySloth

Yapay zekanın (YZ) ilerleyişi dur durak bilmiyor. OpenAI'nin son modeli o3'ün kısa süre önce bir kez daha rekor kırması, güvenlik ve insanlığın geleceği hakkında acil soruları gündeme getiriyor.

Yardım için başvurabileceğimiz yerlerden biri de geçmişteki büyük düşünürler. Onlar kendi dünyalarında bariz olanın ötesini keşfettiler ve genellikle geleceğe bakarak makinelerin yapay zeka benzeri yeteneklere sahip olacağı bir zamanı öngördüler.

19. yüzyılda yaşamış İngiliz matematikçi ve yazar Ada Lovelace, polimat Charles Babbage ile birlikte “analitik motor” üzerinde yaptığı çalışmalar nedeniyle bazen ilk bilgisayar programcısı olarak tanınır. Bu, hiçbir zaman tamamlanamayan genel amaçlı mekanik bir bilgisayardı, ancak tasarımı onlarca yıl sonraki bilgisayarları yansıtıyordu.

Çin'de İşyerlerinde Yapay Zeka, İş ve Emeğin Değişen Profili - 06 Sonuç ve öneriler

Bu bölüm, YZ'nin Çin'deki temel etkilerini özetlemekte ve paydaşlara, çalışanları bu teknolojinin kötüye kullanımına karşı korumaya yardımcı olacak öneriler sunmaktadır. 

Bu çalışma için incelenen ampirik veriler, şimdiye kadar Çin'de YZ'nin yaygınlaştırılmasıyla ilgili önemli bir eğilimin altını çizmektedir: YZ'nin kritik istihdam süreçlerine (işe alım, yönetim, değerlendirme ve personel değişiklikleri) kapsamlı entegrasyonu, işverenler ve çalışanlar arasındaki güç dengesizliğini artırmış ve işçileri daha fazla sömürü riskiyle karşı karşıya bırakmıştır. YZ ile elde edilen gelişmiş verimlilik, çalışanlar için daha iyi iş kalitesine dönüşmemiştir. 

Verilere erişim, işverenler ve çalışanları arasındaki ilişkide kritik bir faktördür. Veri ve algoritmaların kontrolü sayesinde, işverenler çalışanlarından çok daha fazla bilgiyi işlemekte ve kullanmaktadır; bu da şirketleri müzakerelerde ve iş yükü değerlendirmeleri gibi diğer durumlarda güçlü bir konuma getirmektedir. 

Çin'de İşyerlerinde Yapay Zeka, İş ve Emeğin Değişen Profili - 05 Yapay Zeka Problemleri

YZ'nin benimsenmesi büyük umut vaat etse de, zararlı etkileri olabilecek bazı temel sorunlar vardır. Bu bölüm, bu sorunları ele almak için potansiyel yolları tanımlamaktadır. 

Bu çalışma, daha geniş bir YZ uygulamasından elde edilen gelişmiş verimliliğin, çalışanların iş kalitesinin ve refahının iyileştirilmesi anlamına gelmediğini göstermiştir. Bu bulgulara katkıda bulunan Çin'e özgü köklü sosyo-ekonomik faktörler olsa da, Çin'deki işçilerin koşullarını kötüleştiren YZ araçlarının nasıl tasarlandığı ve uygulandığı ile ilgili sorunlar da vardır. 

Mühendisler geleneksel olarak teknolojinin inceliklerine odaklanırken, şimdi aniden kararlarının geniş toplumsal sonuçlara yol açtığı pozisyonlara itiliyorlar. Ancak Çin'deki yaygın teknik odaklı eğitim ve öğretim, bu profesyonelleri böylesine geniş kapsamlı karar alma süreçleri için gereken bilgi derinliği ile nadiren donatıyor - bunu yeterince başarmak için etikçiler, politika yapıcılar, sosyal bilimciler ve filozoflardan girdiler gerekiyor. 

Çin'de İşyerlerinde Yapay Zeka, İş ve Emeğin Değişen Profili - 04 Çin'deki temel bulgular

YZ uygulamalarının küresel çalışanlar için önemli etkileri var. Çin'in YZ araçlarını uygulamasındaki temel eğilimler, daha geniş bir dünya için önemli dersler sağlayabilir. 

Çok az düzenleyici gözetim ile piyasa odaklı gelişim 

Çin'de, iş için YZ çözümleri, çalışanların çok az düzenleyici gözetimi veya girdisi ile büyük ölçüde piyasa güçleri tarafından yönlendirilmiştir. Yeni ürün ve hizmetler genellikle teknolojik olarak uygulanabilir hale gelir gelmez doğrudan piyasaya sürülmektedir. 

İşyeri çözümleri sektöründe bir yer edinmek için Çinli sağlayıcıların müşterilerinin özel ihtiyaç ve tercihlerine göre özelleştirilmiş işlevler sunması yaygındır. Bu yaklaşım, firmaların çalışanların refahı yerine kâra öncelik verdiği YZ araçlarının agresif bir şekilde tasarlanmasına ve aceleyle kullanıma sunulmasına yol açmıştır. 

Çin'de İşyerlerinde Yapay Zeka, İş ve Emeğin Değişen Profili - 03 İşe alımdan işten çıkarmaya

YZ çözümleri Çin'deki kilit istihdam süreçlerinde kullanılıyor, ancak bunların kullanımı işveren ve çalışan arasındaki güç dengesini daha da bozdu. 

YZ, Çin'de istihdam yolculuğunun her adımına nüfuz ediyor 

Bir adayın başvurusunu yapmasından işteki son gününe kadar. Bu araştırma makalesi için Çin'deki istihdam sürecinde kullanılan 20'den fazla YZ aracının incelenmesi, önde gelen araştırma laboratuvarlarının gelişmiş, büyük ölçekli modelleri tarafından desteklenen ChatGPT'nin aksine, Çinli şirketler tarafından kullanılan YZ çözümlerinin belirli görevler için uyarlandığını ve daha küçük ölçekli modeller tarafından desteklendiğini göstermektedir. Bu araçlar ağırlıklı olarak yerli firmalar tarafından geliştirilmektedir. Çin, Baidu'nun Ernie'si ve Tencent'in Hunyuan'ı gibi bazı büyük dil modelli ürünleri onaylamış olsa da, bunlar teknik beceri açısından ChatGPT gibi Batılı meslektaşlarının gerisindedir.[30] Çin'deki en popüler YZ istihdam araçlarının birincil tasarım hedefi, dört süreç aracılığıyla gerçekleştirilen üretkenliği artırma ve maliyetleri düşürme etrafında toplanmaktadır. 

Çin'de İşyerlerinde Yapay Zeka, İş ve Emeğin Değişen Profili - 02 Çin ve ötesi için işyerlerinde yapay zeka

Çin'in politik ekonomisi, işyeri YZ araçlarının hızla gelişmesini sağlamıştır. Bu bölüm, bu hızlı ilerlemeye olanak sağlayan belirli faktörleri araştırmaktadır.

Çin, işyerlerindeki en son yapay zeka uygulamalarına yararlı bir pencere sunmaktadır. YZ araştırmalarındaki temel ilerlemelerde ABD'nin gerisinde kalsa da, Çin'in gücü, işletmeler için gerçek dünyadaki ilerlemeyi ilerletmek için yeni teknolojileri hızlı ve uygun maliyetli bir şekilde pratik uygulamalara dönüştürme yeteneğinde yatmaktadır.[7] Ülke, çoğunluğu ticari uygulamalara odaklanan ABD'den sonra ikinci sırada yer alan 4.300'den fazla YZ firmasına ev sahipliği yapmaktadır.[8]

Çin'de İşyerlerinde Yapay Zeka, İş ve Emeğin Değişen Profili - 01 Giriş

Yapay zeka araçlarının işyerinde hızla kullanılmaya başlanması, Çin'deki çalışanlar için yeni zorluklar yarattı. Bu teknolojiler çok şey vaat etse de, şimdiye kadar çalışanlar için çok sayıda zararlı etkisi oldu. 

İnovasyon ve yapay zekanın (YZ) kitlesel kullanımı, insanların daha yenilikçi görevlere odaklanmak için tekrarlayan görevlerden kurtulduğu daha kolay, daha üretken bir iş hayatı vaat ediyor. Güçlü yapay zeka çözümlerinin yükselişi, iş ve çalışma ilişkilerinin kurallarını da yeniden yazıyor ve bunun etkisi önümüzdeki on yılda daha belirgin hale gelecek. 

YZ'nin iş üzerindeki etkisine ilişkin mevcut ilginin çoğu, iş kayıpları potansiyeline odaklanmaktadır. Ancak, artan ilgiye rağmen, çalışanların işyerinde yapay zekadan nasıl etkilendiğine dair sınırlı araştırma var. Perakendeden yatırım bankacılığına, gelişmekte olan teknolojiler halihazırda işin doğasını büyük ölçüde yeniden şekillendirmektedir.[1] Bir adayın çalışma hayatı boyunca, YZ destekli araçlar (bkz. Bölüm 3) çalışanların günlük deneyimlerini dönüştürmekte, özerkliklerini, haklarını, sosyal haklarını ve en önemlisi işverenler karşısındaki göreceli güçlerini etkilemektedir.