Enver Paşa'nın Berlin'de Tahrif Edilen Fotoğrafı

 

Birinci Dünya Savaşı ile ilgili kartpostal, fotoğraf, pul, propaganda kartı  gibi görsel malzemelerin araştırmacılar için ehemmiyeti tartışılmazdır. Elbette bu görseller, tarihçilerin haricinde bir çok insanın da ilgisini cezbetmektedir. Bu malzemelere ulaşmak için tek tek arşivleri müzeleri arşınlamak mümkün değildir. Ancak Almanya, Fransa, İngiltere, Slovenya gibi ülkelerin arşiv ve müzelerindeki görsel malzemelerin elektronik ortamda araştırmacıya sunulduğu, çok faydalı bir web site bulunuyor. www.europeana1914-1918.eu isimli web sitesinde hem ülkelerin arşiv ve müzelerinde elektronik ortamda kullanıcılara açılan vesikalarını inceleyebiliyor, hem de elinizde günlük, fotoğraf, üniforma, pul ve benzeri obje varsa siteye göndererek katkıda bulunabiliyorsunuz. Bu faydalı bilgiyi aktardıktan sonra  gelelim bu yazıya sebebiyet veren hususun izahına.

Kadim dostum Arkeolog Sergen Çirkin,  bir sosyal paylaşım sitesinde Enver Paşa ile ilgili Türkçe kaynaklarda kolay erişilemeyecek Almanca bir gravür paylaştı. Almanca Savaş Bakanı anlamına gelen Kriegsminister Enver Pascha olan gravürden sonra elektronik ortamda başka gravür, fotoğraf vb. malzeme araştırmaya koyulduk. Birinci Dünya Savaşı ile ilgili bütün görselleri toplamak ve sunmak için projelerle de desteklenen bu web sitede bir aramaya başladık. Site bizi bir linke yönlendirdi ve bu link aracılığı ile Berlin Devlet Kütüphanesi’ne ulaştık. (Başka bir tercüme Eyalet Kütüphanesi ile çevrilebileceği hususunda ihtilaf bulunuyor)

Ulaştığımız sayfadaki künye bilgilerini doğrudan buraya alalım.

Titel:	Der türkische Kriegsminister Enver Pascha
Weitere Person:	Enver Pascha
Ort:	[Berlin]
Erscheinungsjahr:	1917
Umfang:	[1] Bl.
Signatur:	Portr. Slg / Kriegsbilder, Nr. 46
Kategorien:	Krieg 1914-1918, Historische Drucke, Porträts, Bildmaterialien
Projekt:	Europeana Collections 1914-1918
Digitalisierer:	Staatsbibliothek zu Berlin – Preußischer Kulturbesitz, Germany
Strukturtyp:	Monografie
Gescannte Seiten:	3
StaBiKat (ppn digital):	757420303
StaBiKat (ppn original):	755542185
Persistente URL:	http://resolver.staatsbibliothek-berlin.de/SBB0000ED8F00000000
Lizenz:	Public Domain
METS Daten:	http://digital.staatsbibliothek-berlin.de/metsresolver/?PPN=PPN757420303
DFG Viewer:	Dokument im DFG Viewer

Fotoğrafın Türk Savaş Bakanı ( Türk kaynaklarındaki deyişle Erkan-ı Harbiye Vekili) Enver Paşa’ya ait olduğu, 1917 yılında Berlin’de çekildiği, savaş fotoğrafları kategorisinde bulunduğu, arşivde 3 adet bulunduğu, Berlin Devlet Kütüphanesi – Prusya Kültürel Miras başlığında olduğu bilgisini veriyor. Şimdi o fotoğrafa bir bakalım;

Yukarıda Enver Paşa’nın Türk Savaş Bakanı Enver Paşa yazılı fotoğrafını görüyorsunuz. Ulaşmanız için aşağıda ilgili linki vereceğiz. Tıkladığınızda bu fotoğrafın farklı ebatlardaki üç nüshası ile kütüphanede muhafaza edildiği zarf ve renk, ebat çizelgesi olan görüntü de bulunuyor. Aklınıza ‘Enver Paşa, top sakal bırakmış mı’ gibi bir düşünce gelebilir. Ancak ona değinmeden önce fotoğraf ile bir kaç unsuru belirtelim.

Evet, fotoğrafta Enver Paşa’nın yüz hatları ve üniforması daha önceki bir tarihe ait olabileceği yönünde soru uyandırıyor. Bunun için de 1917 yılına ait olduğuna emin olduğumuz bir başka fotoğrafa baktığımızda saçların tarama şeklinin örtüştüğünü gördük.

Şimdi gelelim fotoğrafın orijinalliği hususuna. Bunun tenkidini yaptıktan sonra zaten fotoğraf üzerinde oynama yapıldığını fark ediyoruz.

İtalyan Guido Alberto Rossi tarafından 2004 yılında kurulan  www.tipsimages.it web sitesi, kullanıcılarına milyonlarca görsel malzeme sunuyor. Bu site AGF ajansının verilerini de kullanarak telif hakları çerçevesinde yayın yapıyor. Şimdi bir de bu sitede yer alan Enver Paşa fotoğraflarını taramaya başlayalım. Tarama sırasında da Almanya’da bulunan fotoğrafın orijinali ile karşılaşalım.

Evet, Enver Paşa’nın bir an daha önce hiç görmediğiniz bir sakal tıraşı şeklindeki olan fotoğrafı böylece üzerinde oynanmış çıkıyor. Peki bu fotoğraf üzerinde neden oynama yapıldı? Yahut acaba orijinali olan sakallı olup diğeri üzerinde mi oynama yapıldı? Almanya’da müze arşivinde muhafaza edildiği zarfa kadar bütün detaylarıyla elektronik ortamda yer alan bu fotoğraf acaba daha önce yayınlarda kullanıldı mı bilemiyoruz. Alelacele yazdığımızı itiraf ederek bir eleştiri getirelim ama elektronik ortamda kullanıcılara açık olan verileri ele almak için zamanı hoyrat kullanmamak gerekiyor. Fotoğrafların hangisinin orijinal olduğu çalışması için teknik inceleme yapılması elzem görülmektedir. Yardımda bulunmak isteyen araştırmacı, tekniker ve okuyucular için fotoğrafların bulunduğu adresleri aşağıda bulabilirsiniz.

Enver Paşa, Birinci Dünya Savaşı içerisinde yer alan en önemli şahsiyetlerden biridir. Bunu yurt dışındaki kaynakları tarandığında net olarak görmekteyiz. Enver Paşa’nın ailesi olan Mayatepek ailesi fertlerinin  bu hususta haberdar edilmesi için icap eden iletişim kurulacağı, sorulara yanıt bulunması için çalışma yapılacağını belirterek şimdilik burada nokta koyuyoruz.

caghansari@gmail.com

Almanya’da yer alan fotoğraf – http://digital.staatsbibliothek-berlin.de/werkansicht/?PPN=PPN757420303#
İtalyan fotoğraf sitesinde yer alan fotoğraf – http://www.tipsimages.it/Photo/ShowImage_Editorial_Popup.asp?IMID=2902372&or_h=h&or_v=v&or_s=s&or_p=p&tp_f=f&tp_i=i&tp_c=c&ps_1=1&ps_2=2&ps_3=3&ps_g=g&pgsz=250&cl_c=c&cl_bw=bw&chrm=start&chrf=start&chcr=cr